ไม่แน่ชัดว่ามีการสอนภาษาญี่ปุ่นครั้งแรกในประเทศไทยเมื่อใด แต่ในปี พ.ศ. 2477 มีการสอนภาษาญี่ปุ่นที่โรงเรียนมัธยมวัดบพิตรภิมุข รัฐบาลญี่ปุ่นได้เปิดโรงเรียนสอนภาษาญี่ปุ่นแห่งแรกที่ท่าช้าง กรุงเทพมหานครเมื่อปี พ.ศ. 2481 จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยได้เปิดสอนภาษาญี่ปุ่นที่โรงเรียนเตรียมอุดมแห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และที่คณะอักษรศาสตร์ เมื่อปี พ.ศ. 2485 และปี พ.ศ. 2487 ตามลำดับ
หลังสงครามโลกครั้งที่สอง ญี่ปุ่นได้เลือกประเทศไทยเป็นประเทศแรกที่ส่งคณาจารย์มาสอนให้โดยไม่คิดค่าใช้จ่าย โดยส่งมาที่มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์เมื่อปี พ.ศ. 2508 ต่อมาในปี พ.ศ. 2514 เป็นปีแรกที่วิชาภาษาญี่ปุ่นได้รับการบรรจุให้เป็นวิชาเอกในมหาวิทยาลัยไทยที่จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย หลังปี พ.ศ. 2530 การศึกษาระดับมหาวิทยาลัยได้ขยายไปทั่วประเทศ และหลังปี พ.ศ. 2540 การศึกษาระดับมัธยมศึกษาตอนปลายแพร่หลายมากขึ้น จนปัจจุบันมีผู้เรียนมากกว่าในระดับมหาวิทยาลัย
แม้ว่าเศรษฐกิจของญี่ปุ่นจะเลยช่วงสูงสุดมาแล้ว แต่ความสัมพันธ์ทางด้านธุรกิจกับไทยยังมีสูงมาก ประกอบกับคนหนุ่มสาวจำนวนมากเติบโตมากับการอ่านการ์ตูนที่มีเรื่องราวของญี่ปุ่นหรือเล่นเกมส์ของญี่ปุ่น ความสนใจเรียนภาษาญี่ปุ่นจึงยังมีอยู่มากแม้ว่าคนจะเรียนภาษาจีนและเกาหลีเพิ่มขึ้น อีกทั้งนโยบายของเจแปนฟาวน์เดชั่นที่ส่งเสริมการศึกษาในระดับมัธยมศึกษาตอนปลายอย่างต่อเนื่อง ทำให้มีครูและนักเรียนในระดับนี้เพิ่มขึ้น มีการออกข้อสอบเข้ามหาวิทยาลัยวิชาภาษาญี่ปุ่นมาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2541 เจแปนฟาวน์เดชั่นรวบรวมข้อมูลต่าง ๆ ด้านการศึกษาภาษาญี่ปุ่นและปรับให้ทันสมัยอยู่เสมอเพื่อให้ผู้อ่านสามารถสืบค้นข้อมูลล่าสุดได้ การสำรวจล่าสุดในปี พ.ศ. 2555 ผู้เรียนชาวไทยมีจำนวนมากเป็นอันดับที่ 7 ของโลก
การศึกษาในระดับปริญญาโทมีเปิดเพิ่มมากขึ้น โดยมีมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์เปิดสอนสาขาญี่ปุ่นศึกษา มีภาษาศาสตร์ภาษาญี่ปุ่นและการศึกษาภาษาญี่ปุ่นเป็นสาขาย่อย จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยเปิดสอนสองหลักสูตรคือสาขาภาษาญี่ปุ่นเป็นภาษาต่างประเทศและสาขาวรรณคดีญี่ปุ่น มีมหาวิทยาลัยต่าง ๆ เปิดสอนในระดับปริญญาโทมากขึ้น ได้แก่ สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์และมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ มหาวิทยาลัยในต่างจังหวัด ได้แก่ มหาวิทยาลัยนเรศวรและมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ เปิดสอนสาขาญี่ปุ่นศึกษา สมาคมทางวิชาการด้านการศึกษาภาษาญี่ปุ่นโดยตรงยังไม่มี แต่มี “กลุ่มศึกษาภาษาญี่ปุ่นในประเทศไทย” ที่ตั้งขึ้นตั้งแต่ปี พ.ศ. 2531 จัดประชุมทางวิชาการทุกปี และสมาคมญี่ปุ่นศึกษาก็จัดประชุมทางวิชาการโดยรวมสาขาการศึกษาภาษาญี่ปุ่นเข้าไว้ด้วย และอีกสมาคมที่เกี่ยวข้องคือสมาคมครูภาษาและวัฒนธรรมญี่ปุ่น
วรวุฒิ จิราสมบัติ
รูปภาพประกอบ:
