อิฮะระ ซะอิกะกุ เป็นนักเขียนนิยายเริงรมย์ นักแต่งบทละครหุ่นกระบอกโจรุริ（人形浄瑠璃）และกวีไฮไก（俳諧）ในสมัยเอะโดะ นามแฝงที่ใช้ในการแต่งบทกวีไฮไกคือ คะกุเอะอิ（鶴永）และ นิมันโอ（二万翁）
อิฮะระ ซะอิกะกุ มีชื่อเดิมว่า ฮิระยะมะ โทโงะ（平山藤五）ถือกำเนิดเมื่อปี ค.ศ. 1642 เป็นบุตรชายในตระกูลพ่อค้าผู้มั่งคั่งแห่งนครโอซากา ไม่ปรากฏรายละเอียดแน่ชัดเกี่ยวกับชีวิตของเขา กล่าวกันว่าเขาเริ่มแต่งกลอนไฮไกเมื่อเขามีอายุได้ 15 ปี ต่อมาเขาได้ยกกิจการร้านค้าของเขาให้ผู้อื่นดูแล แล้วออกบวชและเดินทางไปทั่วประเทศญี่ปุ่น เขามีชีวิตในช่วงบั้นปลายที่ยากลำบาก และเสียชีวิตเมื่ออายุ 52 ปี
ซะอิกะกุร่ำเรียนไฮไกกับอาจารย์ไฮไกชื่อ นิฌิยะมะ โซอิน（西山宗因）เจ้าสำนักไฮไกสายดันริน（談林）ซึ่งมีรูปแบบการประพันธ์ที่เน้นอิสระทางความคิดของผู้แต่ง แสดงถึงปฏิภาณไหวพริบของผู้แต่ง โดยไม่มีกฎเกณฑ์การประพันธ์ที่เข้มงวดเหมือนไฮไกสายเทะอิมง（貞門）ไฮไกที่เขาแต่งได้รับการยอมรับว่ามีสไตล์ที่อิสระไร้ข้อจำกัด เขาจึงได้รับการเรียกขานว่า โอะรันดะซะอิกะกุ（阿蘭陀西鶴）ซึ่งมีความหมายโดยนัยว่า ซะอิกะกุหัวนอก มีรสนิยมแตกต่างจากขนบประเพณีนิยมของญี่ปุ่น
ซะอิกะกุมีความเชี่ยวชาญและว่องไวในการแต่งกลอนไฮไกมาก โดยเฉพาะการแต่งไฮไก ยะกะสุ ไฮไก（矢数俳諧）ที่แข่งความรวดเร็วในการแต่งไฮไกโดยการนับจำนวนบทที่แต่งได้ให้มากที่สุดในเวลาจำกัด มีบันทึกว่าเขาสามารถแต่งไฮไกโดยลำพังคนเดียวได้จำนวนสูงสุดถึง 23,500 บท ในเวลา 1 วัน 1 คืน
นอกจากการเขียนบทกวีไฮไกแล้ว ซะอิกะกุยังมีผลงานเขียนประเภทร้อยแก้วอีกด้วย ผลงานเขียนประเภทร้อยแก้วเรื่องแรกที่เขาแต่งชื่อ โคโฌะกุ อิชิดะอิ โอะโตะโกะ（好色一代男）ในปี ค.ศ. 1682 เป็นงานเขียนประเภทนิยายแนวใหม่ ที่เรียกว่า อุกิโยะโสฌิ（浮世草子）ซึ่งถ่ายทอดวิถีชีวิตของชาวเมืองที่ใช้ชีวิตอย่างสุขสำราญในโลกเริงรมย์
นิยายของเขาแบ่งตามเนื้อหาได้ 3 ประเภท คือ โชนินโมะโนะ（町人物）เป็นนิยายสะท้อนชีวิตชาวเมือง โคโฌะกุโมะโนะ（好色物）เป็นนิยายรักเริงรมย์ บุเกะโมะโนะ（武家物）เป็นนิยายแนวเสียดสีวิถีชีวิตซามูไรจากมุมมองของชนชั้นพ่อค้า
ผลงานที่สำคัญของซะอิกะกุ ได้แก่ โคโฌะกุ อิชิดะอิ โอะโตะโกะ, โคโฌะกุนิดะอิโอะโตะโกะ（好色二代男）, โคโฌะกุโกะนิง อนนะ（好色五人女）, โคโฌะกุอิชิดะอิ อนนะ（好色一代女）, ซะอิกะกุโอะกิมิยะเงะ （西鶴置土産）, บุโดเด็นระอิกิ（武道伝来記）, บุเกะกิริโมะโนะงะตะริ（武家義理物語）, นิปปงเอะอิตะอิกุระ（日本永代蔵）, เซะเก็นมุเนะซังโย（世間胸算用）, ซะอิกะกุ โฌะโกะกุบะนะฌิ（西鶴諸国ばなし）
ส่วนในเรื่องรูปแบบสไตล์การเขียนของซะอิกะกุนั้น กล่าวกันว่า ถึงแม้จะใช้ภาษาที่สั้น กระชับ แต่ก็เข้าใจยาก ซึ่งอาจจะเป็นเพราะอิทธิพลจากไฮไก ในยุคเก็นโระกุ（元禄）ซึ่งอยู่ในช่วงกลางของสมัยเอะโดะ（ช่วงค.ศ. 1688-1704) ซะอิกะกุเป็นนักเขียนที่มีชื่อเสียงและเป็นที่ชื่นชอบของบรรดานักอ่านในสมัยสมัยเอะโดะ ผลงานของซะอิกะกุได้รับการประเมินว่ามีคุณค่าสูง ซะอิกะกุได้รับการยกย่องในฐานะ ปราชญ์แห่งยุคเก็นโระกุ
กัญญนันทน์ เตียวพาณิชย์
เอกสารอ้างอิง
谷脇理史（1993）「井原西鶴」『近世文学研究事典』桜楓社
輝峻康隆, 浅野晃, 富士昭雄, 江本裕, 谷脇理史（1995）『西鶴への招待 岩波セミナーブックス49』岩波書店
輝峻康隆, 東明雅（1977）「井原西鶴集一」『日本古典文学全集38』小学館
