โคะจิกิ เป็นหนังสือบันทึกเรื่องราวทางประวัติศาสตร์ที่เก่าแก่ที่สุดของญี่ปุ่น รวบรวมขึ้นโดยพระราชดำริของจักรพรรดิเท็มมุ（天武天皇）ที่ทรงเห็นว่าสมควรรวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับราชวงศ์รวมทั้งเทพนิยายและตำนานต่าง ๆ เอาไว้ เพื่อให้ชนในชาติมีประวัติศาสตร์ที่เป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน จึงโปรดเกล้าฯ ให้นักเล่านิทานชื่อว่า ฮิเอะดะ โนะ อะเระ（稗田阿礼）ท่องจำเรื่องราวต่าง ๆ เอาไว้ ต่อมาในสมัยจักรพรรดินีเก็นเมะอิ（元明天皇）ได้โปรดเกล้าให้โอะโนะ ยะซุมะโระ（太安万侶）บันทึกเรื่องราวเหล่านั้นไว้เป็นลายลักษณ์อักษรและนำมาปรับแก้ไขจนเสร็จสมบูรณ์ในปี ค.ศ.712
โคะจิกิ แบ่งออกเป็นสามภาค ภาคแรกเป็นเรื่องราวตั้งแต่กำเนิดของเทพเจ้าและโลกมนุษย์จนถึงสมัยจักรพรรดิจิมมุ（神武天皇）ซึ่งเป็นจักรพรรดิองค์แรกของญี่ปุ่น (585 ปีก่อนคริสตกาล) ภาคที่สองเป็นเรื่องราวตั้งแต่สมัยจักรพรรดิจิมมุจนถึงสมัยจักรพรรดิโอจิน（応神天皇）ซึ่งเป็นจักรพรรดิองค์ที่ 15 และภาคที่สามเป็นเรื่องราวตั้งแต่สมัยจักรพรรดินินโตะกุ（仁徳天皇）จนถึงสมัยจักรพรรดินีซุอิโกะ（推古天皇）ซึ่งเป็นจักรพรรดิองค์ที่ 33
โคะจิกิ เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า ฟุรุโกะโตะบุมิ（ふることぶみ）หมายถึง บันทึกเรื่องราวที่เล่าสืบต่อกันมาแต่โบราณ คำว่า “โคะจิกิ” นั้น เป็นการอ่านโดยใช้เสียงจีนที่เรียกว่า “อนโยะมิ”（音読み）ส่วน “ฟุรุโกะโตะบุมิ” เป็นการอ่านแบบญี่ปุ่นที่เรียกว่า “คุนโยะมิ”（訓読み） โคะจิกิเขียนขึ้นโดยใช้ตัวอักษรจีนเนื่องจากสมัยนั้นญี่ปุ่นยังไม่มีตัวอักษรเป็นของตัวเอง จึงต้องใช้อักษรจีนมาแสดงเสียงแบบจีนและแบบญี่ปุ่นในรูปประโยคที่ใช้ไวยากรณ์ญี่ปุ่น เนื้อเรื่องในโคะจิกิ มีลักษณะคล้ายนิทานที่เป็นตอน ๆ การเรียงลำดับเนื้อหาในเรื่องบางครั้งจะไม่เรียงตามลำดับเวลา ลักษณะการประพันธ์จัดอยู่ในประเภทวรรณกรรมร้อยแก้วโดยมีบทเพลงพื้นบ้านและบทกลอนแทรกอยู่บ้างเป็นบางตอน
การบันทึกเรื่องราวการก่อเกิดประเทศญี่ปุ่นลงในโคะจิกิ นั้น แสดงให้เห็นถึงความต้องการที่จะทำให้คนญี่ปุ่นมีความคิดความเชื่อที่เป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน เพื่อส่งเสริมให้เกิดความเป็นเอกภาพและความสามัคคีของคนในชาติ เพราะการที่จักรพรรดิสืบเชื้อสายมาจากเทพเจ้านั้นทำให้ประชาชนเกิดความศรัทธาเลื่อมใสและเต็มใจยอมอยู่ใต้การปกครอง โคะจิกิ นอกจากจะเป็นวรรณกรรมที่มีคุณค่าทางวรรณศิลป์แล้วยังทำหน้าที่ถ่ายทอดเรื่องราวทางประวัติศาสตร์ สะท้อนความคิดความเชื่อ ค่านิยม ประเพณีและพิธีกรรมของผู้คนในยุคสมัยนั้นได้เป็นอย่างดี และยังมีคุณค่ายิ่งในฐานะที่เป็นวรรณกรรมลายลักษณ์อักษรเรื่องแรกของญี่ปุ่นอีกด้วย
อรรถยา สุวรรณระดา
